Ryby, które rozpoznają ludzkie twarze

Przez długi czas uważano, że zdolność rozpoznawania twarzy jest domeną ssaków i ptaków, zwłaszcza tych o dużych, silnie rozwiniętych mózgach, takich jak ludzie czy naczelne. Tymczasem badania naukowe z ostatnich lat pokazały, że niektóre ryby również potrafią rozróżniać i zapamiętywać ludzkie twarze, mimo że ich mózg jest niewielki i pozbawiony kory mózgowej.

Jednym z najbardziej znanych przykładów są ryby z rodziny strzępielowatych (Epinephelidae), obserwowane w naturalnym środowisku przez nurków. W badaniach terenowych zauważono, że konkretne osobniki regularnie podpływały do tych samych ludzi, którzy wcześniej je karmili, ignorując innych nurków. Co istotne, ryby nie reagowały na kolor pianki, płetwy czy sposób poruszania się – kluczowa okazywała się twarz widoczna przez maskę nurkową.

Aby sprawdzić, czy ryby rzeczywiście rozpoznają twarze, a nie inne sygnały, naukowcy przeprowadzili kontrolowane eksperymenty. Nurkowie nosili identyczny sprzęt, a różnice ograniczały się do prostych, kontrastowych wzorów „twarzy” umieszczonych na maskach. Po zaledwie kilku próbach ryby uczyły się, który „człowiek” jest źródłem pożywienia, i konsekwentnie wybierały właściwą osobę, nawet gdy zmieniano pozostałe elementy stroju.

Podobne zdolności wykazano również w warunkach laboratoryjnych u ryb takich jak pielęgnice czy strzępiele, którym prezentowano zdjęcia ludzkich twarzy na ekranach. Ryby potrafiły odróżnić znane twarze od nieznanych oraz reagowały na zmiany w układzie oczu, nosa czy kontrastu — czyli dokładnie na te elementy, które są kluczowe także dla ludzi.

To odkrycie było przełomowe, ponieważ obaliło pogląd, że do rozpoznawania twarzy potrzebna jest skomplikowana struktura mózgowa. Okazało się, że mózg ryby, choć prosty, jest niezwykle wydajny i potrafi realizować złożone zadania poznawcze przy użyciu innych mechanizmów neuronalnych.

Biolodzy ewolucyjni podkreślają, że ta umiejętność nie powstała „specjalnie” do rozpoznawania ludzi. W naturze ryby muszą rozpoznawać: osobniki swojego gatunku, rywali, partnerów do rozrodu, drapieżniki.
Ludzka twarz, nawet widziana przez szybę maski, jest po prostu kolejnym wzorcem wizualnym, który ryby potrafią skutecznie zapamiętać.

Źródła naukowe:

1. Newport, C., Wallis, G., & Siebeck, U. E. (2016).
   Elephants or goldfish? Human face recognition in fish.
   Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences
   → jedno z najważniejszych badań pokazujących, że ryby potrafią rozróżniać ludzkie twarze.
2. Siebeck, U. E., et al. (2010).
   Face recognition in animals: how fish do it.
   Proceedings of the Royal Society B
   → analiza mechanizmów wzrokowych u ryb i ich zdolności do rozpoznawania złożonych wzorców.
3. Triki, Z., & Bshary, R. (2016).
   Cleaner fish recognize familiar humans.
   Scientific Reports
   → badania terenowe pokazujące, że ryby rozpoznają konkretnych nurków w naturalnym środowisku.