Corydoras fulleri – nowy opisany gatunek kiryska z dorzecza Rio Madeira w Peru
Nowo opisany gatunek kiryska pochodzi z dwóch dopływów Rio Manuripe i Rio Madre de Dios, dorzecza Rio Madeira w Peru. Osiąga wielkość ok. 7 cm. Corydoras fulleri można odróżnić od podobnych kirysków dzięki występowaniu następujących cech: (a) odgałęzienie (gałąź) skroniowego kanału czuciowego w kości klinowej, z której powstaje kanał nadoczodołowy, z dwoma porami; (b) górna płytka zębowa łuku skrzelowego z trzema seriami zębów; (c) okolica kącika pyska, po brzusznej stronie wąsów szczękowych z małym mięsistym płatem; (d) dwie średniej wielkości ciemnobrązowe lub czarne plamy na podstawie (nasadzie) płetwy ogonowej jedna na części bocznej, a druga na części grzbietowej, plamy są zmiennie rozsiane i/lub połączone ze sobą; e) brak ciemnobrązowego lub czarnego paska poprzecznie przecinającego oczodół; (f) podłużny, ciemnobrązowy lub czarny pasek na bokach ciała w środkowej okolicy linii nabocznej, zmiennie połączony z boczną plamą szypułkową położoną u nasady płetwy ogonowej, niektóre osobniki mają smukłą, podłużną, ciemnobrązową lub czarną plamę w środkowej części linii nabocznej, przypominającą kreskę, a niektóre rozproszoną, w paski lub plamę przypominającą kreskę oraz (g) obszar wokół płetwy grzbietowej na ogół pozbawiony ciemnobrązowej lub czarnej plamy lub obecna plama rozproszona.
Mimo szerokiego geograficznego rozmieszczenia Corydoras w Ameryce Południowej, jej przedstawiciele występują głównie w dorzeczu Amazonki, w której występuje żyje ponad połowa znanych gatunków. Basen Rio Madeira, który wpada do Amazonki, jest najbogatszym na świecie „drenażem” (dorzeczem) pod względem liczby gatunków ryb i obecnie rozpoznanych jest 44 zamieszkujących ją gatunków kirysków, reprezentujących około jedną czwartą wszystkich poznanych gatunków rodzaju Corydoras.
Wśród zakodowanych gatunków odnotowanych dla dorzecza Rio Madeira istnieją dwa morfotypy, Corydoras sp. C115 i C116, które można odróżnić od siebie dostrzegając dużą, zaokrągloną, czarną plamę na przedniej części boku w C116. Mimo że te morfotypy były początkowo uważane za dwa odrębne gatunki, ich hodowla w niewoli sugerowała, że jest to jeden gatunek o zmiennym wzorze ubarwienia. Analiza materiału z dorzecza Manuripe i Madre de Dios w Peru wykazała obecność okazów pasujących do Corydoras sp. C115/C116 co pozwoliło na ich potwierdzenie jako nieopisanego gatunku, który został właśnie formalnie opisany.
Jak dobrze udokumentowano, samce C. fulleri posiadają lancetowatą (wydłużoną) brodawkę płciową. Ponadto występuje u nich pogrubiony promień twardy płetwy piersiowej, zwłaszcza jego dalsza połowa, która na ogół pokryta jest licznymi odontodami (przerostem odontów), czyli twardymi szczecinowatymi strukturami, wytworami skóry. Dodatkowo na czubku twardego promienia płetw piersiowych tworzy się segmentowane włókno.
Nowy gatunek występuje w czystych strumieniach wodnych na pograniczu Peru i Boliwii. Region wokół miasta Puerto Maldonado to szeroko wykarczowany las deszczowy z kilkoma pasami lasu drugorzędowego wzdłuż większych rzek. Rozległe tereny zalewowe tworzące bagna to wciąż odległy krajobraz pogranicza. Nielegalne wydobycie złota i trwające wyręby, a także wysiłki na rzecz odwadniania dużych plantacji papai (Carica papaya) mają ogromny wpływ na zbiorniki wodne. Potoki, strumyki i małe rzeki, częściowo z gęstą roślinnością nadbrzeżną, w Pampa Hermosa i przyległych bagnach niosą krystalicznie czystą wodę o niskiej przewodności elektrycznej między 20 a 35 µS lekko kwaśny (pH 5.0 do 5.5) oraz temperaturze wody wahającej się od 23,0 do 26,5°C. Na ich podłoże składa się drobny biały piasek, żwir, zatopione korzenie i drewno oraz ściółka.
Strumienie te wypełniają i opróżniają duży obszar bagienny z dużymi gajami palmowymi zarośniętymi przez palmy Mauritia flexuosa, po hiszpańsku tzw. „Aguajales”. Corydoras fulleri występuje tylko w otwartych zbiornikach wodnych, a nie na bagnach czy przy samych gajach palmowych.
Otwarte obszary z szybciej i wolniej płynącą wodą są zamieszkiwane przez co najmniej trzy różne gatunki kirysków. Corydoras fulleri można zaobserwować samodzielnie lub w ławicach z podobnym gatunkiem – Corydoras sp. CW62. Zaobserwowano, że oba gatunki tworzą międzygatunkowe ławice żerujące na piasku. Nowy gatunek wbija się w drobny piasek, aż po oczy, a Corydoras sp. CW062 nigdy nie kopie głęboko, ale żywi się tylko małymi cząstkami z powierzchni piasku. Podczas tych obserwacji Corydoras sp. CW062 był liczniejszy niż nowy gatunek.
Corydoras sp. CW40 to trzeci gatunek o podobnym ubarwieniu ciała, który wydaje się być rzadki i można go znaleźć tylko w pobliżu roślinności nadbrzeżnej. Chociaż wymienione gatunki kirysków występują w tych samych strumieniach, Corydoras sp. CW040 nigdy nie był obserwowany w obecności C. fulleri. Gatunek ten został nazwany na cześć lana A.M. Fullera, akwarysty, który większość swojego życia poświęcił utrzymywaniu i hodowli gatunków Corydoradinae. Fuller prowadzi stronę internetową „Corydoras World” (corydorasworld.com) i stronę na Facebooku, gdzie zarządza procesem kodowania CW, a ludzie dzielą się różnego rodzaju informacjami na temat Corydoradinae.
Corydoras fulleri jest powszechnie spotykany w ławicach z domniemanym nowym gatunkiem o krótkim pysku o nazwie Corydoras sp. CW 62 , który przypomina C. knaacki, ale można go odróżnić dzięki pewnym szczegółom w ubarwieniu, zwłaszcza na bocznych płytach ciała i płetwie grzbietowej.
Opis C. fulleri podnosi liczbę gatunków Corydoras z basenu Rio Madeira do 45, co stanowi jedną czwartą gatunków tego rodzaju. Według Dagosty i de Pinna ponad połowa tych gatunków jest obecnie uznawana za endemiczne, czyli ograniczone do tego dorzecza.
Autor: Piotr Szulada
Pasjonat akwarystyki, szczególnie kiryskowatych i zbrojnikowatych. Nauczyciel przedmiotów zawodowych informatycznych w Zespole Szkół Komunikacji w Poznaniu.
