Parathelphusa pantherina – krab panterowy: Klejnot Sulawesi

Parathelphusa pantherina, powszechnie znany jako krab panterowy lub krab tygrysi, to piękny gatunek słodkowodnego kraba, który swoją nazwę zawdzięcza efektownemu, cętkowanemu ubarwieniu, przypominającemu panterę. Ten endemiczny skorupiak, występujący wyłącznie w unikalnych ekosystemach jezior Sulawesi w Indonezji, stał się obiektem zainteresowania zarówno naukowców, jak i akwarystów, zachwycając swoją urodą i intrygującym trybem życia.

Charakterystyka Gatunku:

Krab panterowy to średniej wielkości krab słodkowodny, którego dorosłe osobniki osiągają do 5-6 cm średnicy karapaksu. Jego najbardziej charakterystyczną cechą jest ubarwienie karapaksu, które stanowi ciemne tło (czarne lub ciemnobrązowe) pokryte nieregularnymi plamami w jaskrawych odcieniach pomarańczu, żółci lub czerwieni. Intensywność i wzór plam są unikalne dla każdego osobnika, co dodaje im indywidualnego uroku.

Karapaks jest okrągły i wypukły, a oczy kraba są wyraźnie widoczne, osadzone na krótkich słupkach. Odnóża kroczne są zazwyczaj ciemne, choć mogą posiadać delikatne kolorowe akcenty. Szczypce, szczególnie u samców, są mocne i często mają bardziej intensywne ubarwienie niż reszta ciała.

Historia Odkrycia:

Gatunek Parathelphusa pantherina został po raz pierwszy opisany naukowo w 1902 roku przez Fritza Schenkela, szwajcarskiego zoologa. Opis ten bazował na okazach zebranych podczas ekspedycji naukowej na wyspę Sulawesi. Schenkel umieścił ten gatunek w rodzaju Parathelphusa, który został ustanowiony już w 1853 roku.

Jednakże, taksonomia krabów z rodzaju Parathelphusa na Sulawesi była przez lata przedmiotem debat i rewizji. Wiele gatunków było mylonych ze sobą, a ich klasyfikacja ulegała zmianom. Dopiero szczegółowe badania morfologiczne i molekularne w późniejszych latach, zwłaszcza prace Ng (1993) oraz obszerne opracowanie Ng, Guinot i Davie (2008), pozwoliły na uporządkowanie taksonomii i potwierdzenie odrębności Parathelphusa pantherina jako unikalnego gatunku endemicznego dla Sulawesi.

Badania te wykazały również, że kraby z rodzaju Parathelphusa zasiedliły Sulawesi w wyniku co najmniej dwóch niezależnych kolonizacji z Borneo, a gatunki jeziorowe, w tym P. pantherina, wyewoluowały w izolacji w unikalnych warunkach tych ekosystemów.

Siedliska Występowania: Endemit Jezior Sulawesi

Krab panterowy jest endemitem wyspy Sulawesi w Indonezji, a jego występowanie jest ściśle ograniczone do systemu jezior Malili, a w szczególności do jeziora Matano. Jezioro Matano jest starym, tektonicznym jeziorem oligotroficznym, co oznacza, że charakteryzuje się czystą, ubogą w składniki odżywcze wodą i wysokim poziomem natlenienia. Jest to drugie najgłębsze jezioro w Indonezji i jedno z najstarszych jezior na świecie, co przyczyniło się do wykształcenia unikalnej fauny, w tym kraba panterowego.

Charakterystyka Siedliska Jeziora Matano:

• Czysta, oligotroficzna woda: Woda w jeziorze Matano jest przejrzysta i charakteryzuje się niską zawartością substancji organicznych i mineralnych.
• Wysokie natlenienie: Dobrze natleniona woda jest kluczowa dla życia krabów panterowych.
• Temperatura: Wody jeziora Matano utrzymują stosunkowo stałą i wysoką temperaturę, zazwyczaj w zakresie 27-31°C.
• pH: Woda jest lekko zasadowa, z pH wahającym się w granicach 7.4-8.5.
• Dno jeziora: Kraby panterowe preferują kamieniste i piaszczyste dno, gdzie znajdują liczne kryjówki wśród skał, zatopionych korzeni i innych naturalnych struktur.
• Strefa litoralna: Najczęściej spotykane są w płytszych, przybrzeżnych partiach jeziora, ale mogą również występować na większych głębokościach.

Adaptacje do Siedliska:

Unikalne warunki panujące w jeziorze Matano wymusiły na krabach panterowych wykształcenie specyficznych adaptacji:

• Tolerancja wysokiej temperatury: Przystosowanie do życia w ciepłej wodzie jest kluczowe dla ich przetrwania.
• Efektywne oddychanie w dobrze natlenionej wodzie: Ich system oddechowy jest przystosowany do pobierania tlenu z wody o wysokim stężeniu.
• Preferencje siedliskowe: Wybór kamienistego dna z licznymi kryjówkami zapewnia im ochronę przed drapieżnikami i konkurencją.
• Omniworyzm: Ich dieta, składająca się z glonów, detrytusu i drobnych bezkręgowców, pozwala im wykorzystać dostępne zasoby pokarmowe w oligotroficznym środowisku.

Zagrożenia i Ochrona Siedlisk:

Niestety, unikalne siedliska kraba panterowego w jeziorze Matano są narażone na poważne zagrożenia, które zagrażają przetrwaniu tego endemicznego gatunku:

• Utrata siedlisk: Działalność człowieka, w tym górnictwo niklu w pobliżu brzegów jeziora, prowadzi do niszczenia naturalnych siedlisk krabów.
• Zanieczyszczenie wody: Wydobycie niklu i inne działalności przemysłowe mogą prowadzić do zanieczyszczenia wód jeziora, pogarszając jakość ich siedlisk.
• Nadmierny odłów: Kraby panterowe są odławiane dla celów akwarystyki, co może prowadzić do spadku populacji w naturze.

Ze względu na te zagrożenia, krab panterowy został sklasyfikowany przez IUCN jako gatunek zagrożony wyginięciem (Endangered – EN). Podejmowane są działania mające na celu ochronę jezior Sulawesi i ich unikalnej fauny, jednak ochrona siedlisk kraba panterowego wymaga dalszych, skoordynowanych wysiłków.

Podsumowanie:

Krab panterowy (Parathelphusa pantherina) to fascynujący i cenny element bioróżnorodności Sulawesi. Jego unikalne ubarwienie i endemiczne występowanie w specyficznych warunkach jeziora Matano czynią go gatunkiem wyjątkowym i wymagającym szczególnej ochrony. Zrozumienie jego siedliskowych preferencji i zagrożeń, jakim podlega, jest kluczowe dla zapewnienia jego przetrwania w obliczu rosnącej presji antropogenicznej.

Autor: Rafał Kozera
Założyciel portalu akwarium.info.pl, miłośnik biotopów, aquascapingu oraz wszystkiego związanego z tematem akwarystyki. Sędzia w konkursach akwarystycznych.