Muszlowce z jeziora Tanganika – mini poradnik

Niektóre wody Afryki pełne są endemicznych gatunków pielęgnic. Każdy ze zbiorników prezentuje ogromną ilość fauny i flory niewystępujących nigdzie indziej na świecie, dlatego też hodowla ryb wielkich jezior tektonicznych tak bardzo fascynuje

wiele osób. Najdłuższe jezioro na świecie, Jezioro Tanganika bogate jest w kilkanaście gatunków muszlowców. Ryby te oprócz swojego pięknego wyglądu zachwycają nietypowymi zachowaniami, które można podziwiać godzinami.

Dlaczego muszlowce ?

Terminem muszlowce nazywamy endemiczne ryby pielęgnicowate Jeziora Tanganika, które do procesu reprodukcji i odchowania narybku potrzebują pustych muszli. Ze względu na różnice w zachowaniach zastosowano podział na muszlowce obligatoryjne czyli takie, których rozród odbywać się może tylko w pustych muszlach ślimaków oraz fakultatywne, a więc takie, które mogą się rozmnażać wykorzystując inne kryjówki czyli na przykład szczeliny skalne. Do muszlowców zaliczamy ryby z rodzaju Altolamprologus, Lamprologus, Neolamprologus i Telmatochromis. Wśród nich są gatunki o różnych rozmiarach i ubarwieniu  żyjące w grupach, haremach czy parach na piaszczystym lub mulistym dnie.

Muszlowce – Różnice w behawiorze

Przykładem książkowego muszlowca jest Lamprologus brevis, czyli muszlowiec krótki, którego para zamieszkuje jedną muszle i wspólnie wychowuje potomstwo. Przedstawiciele tego gatunku uwielbiają zakopywać muszlę, tak aby z piasku wystawało tylko wejście do kryjówki. Dobrana para brevis-ów rzadko się rozłącza i w większości przypadków ryby dobierają się na stałe. Nieco inny behawior prezentuje muszlowiec wielopręgi (Neolamprologus multifasciatus), który tworzy duże wielopokoleniowe kolonie żyjące wspólnie na tym samym terenie. Uznawany jest za najmniejszą pielęgnicę na świecie, dlatego przebywanie w stadzie daje jej wiele korzyści na przykład zmniejszenie szansy na pożarcie przez drapieżnika. Zupełnie inne zachowanie wykazuje Lamprologus callipterus. Samiec tej ryby dobiera sobie kilka samiczek z którymi odbywa tarło na swoim terytorium. W akwariach z większą liczbą osobników płci męskiej można obserwować ,,kradzieże’’ samic przez dominującego samca. Jest to bardzo widowiskowe ponieważ dominujący ,,callipterus’’ chwyta muszlę z samicą  w pysk i przenosi ją na swoje terytorium.

Mała Tanganika z dużym temperamentem

Praktycznie każdy muszlowiec zachwyca zjawiskiem kopania grot dlatego nazywane są ,,małymi budowniczymi’’. To kilka z kilkunastu cech muszlowców, które są ciekawe w obserwacji tych ryb. Tym niewielkim rybom nie brakuje temperamentu. Potrafią one odpędzić o wiele większego od siebie przeciwnika, dlatego przestrzega się przed utrzymywaniem kilku gatunków tych ryb w zbyt małym akwarium. To zachowanie uwarunkowane jest bowiem obecnością młodych, nad którymi opiekę pełnią ich rodzice. W tym czasie nieuważnego akwarystę czyszczącego akwarium może spotkać atak ze strony jego mieszkańców, dlatego też zaleca się uważnie ich obserwować.

Troskliwi rodzice

Jak wspomniano we wstępie, muszlowce z jeziora Tanganika dzielimy na obligatoryjne czyli takie które wymagają muszli do ich prawidłowego rozwoju (Lamprologus ocellatus, Lamprologus brevis) oraz fakultatywne które nie wymagają muszli (Altolamprologus calvus i A. compressiceps). Najciekawsze zachowania możemy zauważyć w okresie godowym. Podczas dobierania się w pary niektóre samce tańczą wokół samicy pokazując swoje najpiękniejsze kolory, następnie samica wybiera kryjówkę i zwabia samca pływając przy wejściu do muszli a następnie składa ikrę.  U większości muszlowców opiekę nad potomstwem sprawują oboje rodzice. Dzielą się oni obowiązkami, samcowi przypada odstraszanie intruzów a samicy pilnowanie narybku. W akwarium niebezpieczeństwa są ograniczone, lecz ich zachowania godowe nie zanikają. Muszlowce nie porzucają swojego potomstwa, a wręcz ma się wrażenie, że poświęcają im ogromną większość czasu i starają się je wychować i przygotować do samodzielnego życia.

Różnorodność kolorów i kształtów

Obserwacja muszlowców to dobry sposób na relaks. Te często niewielkie pielęgnice zachwycają kolorami, w szczególności  w okresie godowym. Samce Lamprologus speciosus w trakcie tarłamienią się  fioletowymi brzuchami i wyraźnymi białymi kropkami na ciele. Lamprologus brevis prezentuje podobne ubarwienie, jednak z wyraźnie zaznaczonym żółty brzuchem. Lamprologus calliurus uznawany jednocześnie za jednego z największych muszlowców. Samce osiągają długość ciała około 10 cm zaś samice 4 cm a więc są często dwukrotnie mniejsze od samców. Od Lamprologus brevis, oprócz wielkości L. calliurus odróżnia lirowate zakończenie ogona, które jest obłe u ,,brevisów’’. U samca L. calliurus na głowie widoczna jest duża żółta plama co dodatkowo uatrakcyjnia jego wygląd. Bardzo ciekawymi gatunkami ryb jest Altolamprologus compressiceps i Altolamprologus calvus. Długość ciała samca często przekracza 12 cm.

Jakie akwarium?

W hodowli poszczególnych gatunków podstawowym zagadnieniem jest dobranie obsady do wielkości zbiornika i dobór ryb w pary. Przy wyborze akwarium musimy kierować się zasadą, że im większa powierzchnia dna tym lepiej dla przyszłych podopiecznych ryb gdyż muszlowce są to gatunki o sporej agresji wewnątrzgatunkowej. Jako akwarium hodowlane dla większości mniejszych muszlowców takich jak Neolamprologus multifasciatus lub Lamprologus brevis wystarczy zbiornik 60 cm x 30 cm x 30 cm (h) (czyli standardowy zbiornik 54l). Dla bardziej wymagających ryb o silnym temperamencie (Lamprologus ocellatus, Altolamprologus compressiceps ,,shell’’, Lamprologus speciosus) prawidłowym zbiornikiem będzie ten o wymiarach 80 cm x 35 cm x 40 cm (h) (czyli zbiornik 112l). Większe gatunki muszlowców wymagać będą akwarium 120 cm x 40 cm x 50cm (h) (zbiornik 240l), a do takich ryb zalicza się między innymi Altolamprologus compressiceps i calvus oraz Lamprologus callipterus. Wystrój dla większości tego typu gatunków może zostać ograniczony do drobnego piasku o granulacji od 0,5 mm do 1,5 mm  i muszli winniczka lub ślimaka Ryssota ovum. Warstwa piasku o głębokości 3-4 cm jest wystarczająca dla większości muszowców. Przy hodowli Altolamprologus calvus i Altolamprologus compressiceps warto dodać otoczaki tak aby tworzyły groty które zapewnią schronienie samicy. Świetnym pomysłem jest zakup ceramicznych grot w których wspomniane wcześniej ,,Altolamporlogus-y’’ będą mogły składać ikrę.   W akwariach wielogatunkowych ważne jest aby oddzielać poszczególne rewiry za pomocą wolnych stref bez budowli skalnych. Zapewni to większą swobodę poruszania się ryb i obejmowanie swojego terytorium.  Tło można wybrać według własnego gustu. Filtracja powinna zostać dostosowana do litrażu naszego akwarium. Przykładowo zbiornik 150 litrów powinien być zaopatrzone w filtr o wydajności  około 550 l/h.  Odpowiednia jest woda o odczynie lekko zasadowym (pH > 8,5), twarda o temperaturze 25°C, którą można uzyskać po zastosowaniu wkładu koralowego do filtra.

Karmienie

Ryby w naturze mają dostęp do nieograniczonej ilości pokarmu. W warunkach akwariowych nie mają takiej możliwości i są zależne są od opiekuna. Na nas akwarystach spoczywa ogromna odpowiedzialność za regularne karmienie i dobór odpowiedniej diety dla naszych podopiecznych.

Muszlowce to z reguły ryby drapieżne lecz ich rozmiar determinuje wielkość pobieranego pokarmu. Karmimy swoje ryby pokarmem żywym lub mrożonym. Z mrożonek warto stosować organizmy planktonowe: kryl, krewetki i larwy komara. Pokarm suchy podajemy rzadko  lecz od czasu do czasu może to być spirulina. Nie podajemy rybom ochotki i rurecznika ze względu na dużą zawartość tłuszczu i ryzyko otłuszczania narządów wewnętrznych ryb. W celu uniknięcie komplikacji zdrowotnych należy starannie dobierać ilość pokarmu. Karma powinna być podawana częściej ale w małych ilościach, na przykład 2-3 razy dziennie.

Autor: Paweł Wróblewski
Inżynier SGGW na kierunku Hodowla i Ochrona Zwierząt Towarzyszących i Dzikich, oraz pasjonat i hodowca ryb z jeziora Tanganika.